Auken kjem som fylgje av høgare kostnadar og sviktande inntekter dei siste åra.
Døme
For ein einebustad utan vassmålar, med stipulert forbruk på 180 kubikkmeter i året vil auken bety dette i kroner:
- Vatn: Opp med 1472 kroner, til 5596 pr år (4124 i fjor)
- Avløp: Opp 1085 kroner, til 6426 pr år (5341 i fjor)
- Feiing av eitt pipeløp: Opp 100 kroner, til 769. (669 i fjor)
Vatn, avløp og feiing vil med dette auka 2657 pr år for dette tenkte dømet. Det er mange som har vassmålar, og då vil reknestykket sjå annleis ut, avhengig av faktisk forbruk. Dersom du vil rekna på dette for din bustad, legg du på 35 prosent på vassavgifta du betaler i år, 20 prosent på avløp. Feiing går opp med 100 kroner pr pipe.
Auka eigedomsskatt
For dei fleste vil også eigedomsskatten auka noko. Voss herad har ikkje auka skattesatsen, men i og med at eigedomskatten for dei fleste bustader er basert på verdien på bustaden, som står i skattemeldinga frå Skatteetaten, vil dette bety auke for dei fleste. Voss herad har sendt ut eige brev til alle som har fått endra eigedomsskatt på sin eigedom frå i fjor. Nokon får også endra skatt som fylgje av nybygg eller endringar på eigedommen.
Høgare kostnader
Kommunale avgifter som vatn, avløp, septik og feiing vert rekna etter prinsipp om sjølvkost. Det vil seie at innbyggjarane skal betale det det kostar for kommunen å levera tenesta. Les meir om sjølvkost og sjølvkostkalkyle i faktaboksen under denne artikkelen.
Generell prisvekst siste år pr september 2022 var 6,9% ifølgje konsumprisindeksen (KPI) frå Statistisk sentralbyrå. Både innbyggjarar og næringsliv har fått merka relativ høg prisvekst på varer og tenester i løpet av det siste året. Det same gjeld for kommunen, noko som får direkte effekt for sjølvkost-tenestene. Det kostar meir å tilby tenestene, noko som medfører høgare gebyr for innbyggjarane.
Prisutvikling på straum, petroleumsprodukt, stål og bygg-/anleggstenester har vore vesentleg høgare enn KPI i samme periode. Dette er vesentlege for vatn og avløp. Renteauke medfører også høgare kostnadsnivå for tenestene.
Svikt i inntekter
Framlegg til endring i gebyr vert lagt fram som del av rådmannen sitt framlegg til budsjett. Dette vert gjort basert på prognose for inneverande år med grunnlag i rekneskap til og med september månad. Prognose er berre eit forventa resultat, då rekneskapen fyrst er klar i februar året etter. Det betyr at endeleg rekneskapsresultat kjem for seint til at gebyrnivået kan justerast det påfølgjande året. Det går såleis to år før ein har god nok informasjon til å justere for inntektssvikt tidlegare år.
Kommunen sine kostnader til tenesteområde vatn, avløp, septik, feiing, oppmåling og byggesak, skal dekkjast av gebyr frå abonnentane. Dette er sjølvkostprinsippet.
Sjølvkost vil seie at innbyggjarane skal betala det det kostar for kommunen å levere tenesta. Verken meir eller mindre.
Voss herad følgjer retningslinjene for berekning av sjølvkost.
Gebyr for vatn og avløp er delt i abonnementsgebyr (fastledd) og forbruksgebyr. Abonnementsgebyret skal betalast uavhengig av forbruk. Abonnentar som ikkje har installert vassmålar, får stipulert forbruksgebyr basert på bruksareal (BRA) på eigedommen.
Som andre kommunar må Voss herad utarbeida sjølvkostkalkyle for tenester der brukarbetalinga er basert på sjølvkost.
Målet er at inntekter = utgifter, det vil seie at inntektene frå gebyra skal dekkja kostnadene med 100 %.
Skilnaden mellom dei faktiske kostnadane og dei faktiske inntektene blir enten sett på fond, eller dei må dekkjast inn ved å henta pengar frå fond eller ved å endra prisane kommande år. På denne måten vil for høg pris/gebyrinntekt i høve kostnadane verta satt av til fond for bruk dei kommande åra. Er prisen/inntektene for låge i høve til faktiske kostnader, kan kommunen bruka frå fond for dekkje opp for lite inntekter dette aktuelle året.
Det er ikkje mogeleg å fastsetja den eksakte prisen frå år til år. Rettleiar for sjølvkost er difor utforma slik at sjølvkost kan sjåast over ein femårs periode. I særlege tilfelle over endå fleire år. Det er Kommunal- og moderniseringsdepartementet som har utarbeida rettleiaren.
Bruk og avsetjing til sjølvkostfond gjer at gebyrinntektene er låst til tenesta og ikkje kan nyttast til andre tenester.
Vanlegvis vil sjølvkostregnskapen visa eit avvik mellom gebyrinntekter og berekna sjølvkost. Hvis kommunen har eit positivt sjølvkostresultat (overskot), skal det tilbakeførast til brukarane av tenesta i løpet av fem år. Dette vert handtert ved hjelp av eit sjølvkostfond.
Kommunen skal ikkje byggja opp fond over lengre tid, men ha ein planlagt prosess både for oppbygging og nedbygging av fondet. Dette fondet skal brukast til framtidige gebyrsatsar.
Eit overskot eller underskot skal tilbakeførast i løpet av fem år.
Sjølvkostfondet skal ikkje nyttast som finansiering av investeringar. Investeringane i vatn og avløp vert i hovudsak finansiert med lån. Investeringsutgiftene skal førast mot sjølvkostkalkylen og gebyrinntektene. Det vert synleggjort gjennom avskrivingane og rentekostnadane i heile levetida til investeringane.